XHýzlý Arama
Mekânsal Planlarýn Çevresel Sürdürülebilirlik Performansýnýn Belirlenmesine Yönelik CBS Aracý Geliþtirilmesi
Emin Yahya Mentese1, Azime Tezer1, Mehmet Demir21Ýstanbul Teknik Üniversitesi, Þehir ve Bölge Planlama Bölümü, Ýstanbul2RKSoft Mühendislik Bilgisayar Programlama Ltd.Þti.
Mekânsal geliþimin temel bileþeni olan planlarýn; uygulandýklarý alan üzerinde yaratacaðý etki planlama sürecinin öncelikli konularýndan biridir. Bu nedenle planlama sürecinde söz konusu etkinin analiz edilmesi ve anlaþýlmasý önemli bir aþamayý oluþturmaktadýr. Bu çalýþma, planlama sürecine bir katký sunma ve bu süreci iyileþtirme amacýyla; planlarýn uygulanacaklarý mekânýn çevresel sürdürülebilirlik potansiyeline olan etkisini analitik biçimde modelleyebilmeyi hedeflemektedir. Böylece planýn doðal kaynaklarýn kullanýmýna, tüketimine ve sürdürülebilmesine nasýl katký/etki saðladýðý ölçülerek; henüz hazýrlýk aþamasýnda bu bakýþ açýsýyla deðerlendirilmesi saðlanabilmektedir. Günümüzde mekânsal planlarýn sebep olabileceði çevresel sonuçlar, mevcut doðal çevrenin boyutu, büyüklüðü veya kapladýðý alaný ne kadar artýracaðý veya azaltacaðý, kiþi baþýna düþen yeþil alan miktarýný ne oranda deðiþtirdiði gibi bileþenler üzerinden deðerlendirilmektedir. Buna karþýn bir planýn mevcut ekosistem iþleyiþine olasý somut etkisi analitik bir yöntemle ele alýnmamaktadýr. Örneðin bir planýn hava kalitesinin nasýl deðiþeceði; su kaynaklarýnýn gelecekteki yeterliði ve kullanýmý; biyolojik çeþitliliðin ne oranda devam edeceði tam olarak analiz edilmemekte veya edilememektedir. Bu yaklaþým planlarýn uygulandýklarý mekân üzerinde öngörülemeyen etkiler yaratmasýna ve bu alanlarýn yaþanamaz bir hale dönüþmesine neden olabilmektedir. Planlama sürecindeki bu eksikliði gidermeye yönelik olarak, bu araþtýrma ile geliþtirilen model; çevresel sürdürülebilirliðin ekosistem servisleri temel alýnarak tanýmlanmasý ve özellikle üst ölçek stratejik mekânsal planlarla önerilen fonksiyonlarýn ekosistemler tarafýndan saðlanan servisleri ve faydalarý ne þekilde etkilediðinin ortaya koyulmasýný içermektedir.
Gerçekleþtirilen araþtýrmalarda mekânsal kullanýmýn ekosistem servisleri saðlama potansiyelinin anlaþýlmasýna yönelik etkin yöntemler geliþtirildiði tespit edilmiþtir. Bu yöntemler arasýnda Burkhard ve dið. (2009) tarafýndan geliþtirilen matris modeli önemli bir yere sahiptir. Söz konusu çalýþma ile arazi kullaným türlerinin ekosistem servisi saðlama potansiyelleri uzman görüþleri ve ölçüme dayalý veriler temel alýnarak puanlandýrýlmaktadýr. Bu araþtýrmada söz konusu matris modeli yeniden ele alýnarak mekânsal kullanýmýn yalnýzca saðladýðý faydalarý deðil neden olduðu etkileri de kapsayacak þekilde geniþletilmiþtir. Sonrasýnda mekânsal kullanýmýn hem saðladýðý fayda hem de neden olabileceði zarar Coðrafi Bilgi Sistemleri (CBS) tabanlý bir yazýlým geliþtirilerek deðerlendirilmiþ ve mekânsal plan ile planýn uygulanacaðý arazinin çevresel sürdürülebilirlik performansýnýn analiz edilmesi saðlanmýþtýr. Bu sayede mekânsal planlarýn çevresel sürdürülebilirlik ile iliþkisi modellenmiþtir.
Development of a GIS Tool for the Identification of Environmental Sustainability Performance of Spatial Plans
Emin Yahya Mentese1, Azime Tezer1, Mehmet Demir21Istanbul Technical University, Department of Urban and Regional Planning, Istanbul2RKSoft Engineering Computer Programming LLC.
Impacts caused by plans that are the primary components of spatial development are one of the initial subjects of the planning process. Therefore, analysing and understanding the impacts of the plans constitute a critical stage in this process. With the aim of contributing and enhancing planning procedures, this study focuses on modelling the impacts of plans on environmental sustainability state of the planning area with an analytical approach. Thereby a plan can be assessed based on its impact/benefit on the use, consumption and sustaining of the natural resources. Today, possible environmental results of the plans are estimated mostly based on changes in quantity values such as changes of size or area of natural environments or changes of green space area per person. On the other hand, a plan’s tangible results on the ecosystem process are not analyzed via an analytical method. For example, a plan’s impact on air quality, adequacy of water resources or continuity of biodiversity is not or cannot be assessed. This sort of implementation leads to unexpected effects occurred by plans and transforms cities into unlivable areas. To remove this gap in planning process; this research focuses on development of a model that enables to define environmental sustainability as a function of ecosystem services and evaluate the impacts of especially strategic level spatial plans on services and benefits provided by ecosystems. In recent studies, there are various methods developed for understanding the ecosystem service potential of land uses. Among these models, Burkhard et al.’s (2009) study is notable by implementing an efficient matrix model that includes ecosystem service potentials of land uses. The values of the potential are gathered by the expert-based and data-based scoring of each land use’s ecosystem services potential.
In this research matrix model is re-evaluated and expanded to include the impacts of land uses in addition to ecosystem services. Hence both the benefits and harms on ecosystems occurred by land use are involved in the matrix. Then these values are integrated into GIS; consequences of a plan on current land are and sustainability performance of the plan and implementation area is analyzed. As a result, relationship between environmental sustainability and land use plan is modelled.
Sorumlu Yazar: Emin Yahya Mentese, Türkiye
Makale Dili: Türkçe